Vanwege het coronavirus werken onze medewerkers thuis.

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Tinkebell en Tata Steel Al enkele jaren confronteert kunstenaar Tinkebell de samenleving met wat de meeste mensen liever onder het tapijt vegen. In haar nieuwe werk Flora Tata Metallica is de vervuiling van het staalbedrijf Tata Steel aan de beurt.

Maandenlang ging Tinkebell met een magneet door het zand van Wijk aan Zee, om zo de schadelijke stoffen, afkomstig van de uitstoot van Tata Steel, uit het zand te extraheren. Het fijnstof dat aan de magneet bleef hangen vormt de basis voor een serie gitzwarte doeken, die nu te zien zijn in de tentoonstelling Flora Tata Metallica in de Amsterdamse galerie Torch. Te midden van al dat stof zijn de negatieve afdrukken van planten te zien. Het zijn de planten die nog over zijn, want door de vervuiling is de begroeiing in de duinen van Wijk aan Zee minder gevarieerd dan in andere gebieden van Nederland.

„Eigenlijk is wat ik heb gemaakt het meest letterlijke wat ik kon doen”, vertelt Tinkebell, „namelijk laten zien wat er hier in de lucht zit. Vaak als je iets heel letterlijk laat zien, communiceert dat het best.” In hun veelvoud tonen de werken de ernst van de situatie. Tegelijkertijd hebben de doeken iets aantrekkelijks. De planten, afkomstig uit verschillende seizoenen, zweven door een zwart universum, waarin verder niets lijkt te bestaan. De wanden van de galerie zijn afgedekt met grijs vilt, alsof het stof over de wanden doorloopt.

Door het giftige fijnstof zelf over haar doeken uit te blazen, ademde Tinkebell de stof in. Al snel had ze last van hoofdpijn, bloedneuzen, misselijkheid en duizeligheid. Tinkebell: „Kunst maken is een verhaal vertellen en het is de kunst om dat zo goed mogelijk te doen. Ik kan vertellen dat mensen ziek worden van de stoffen, maar ik weet natuurlijk niet wat die mensen voelen. Ik wil dat dingen echt zijn. Het is niet fijn om zelf ziek te worden maar het is eigenlijk goed, het hoort erbij.”

Dat ze de gevolgen van haar eigen werk onder ogen komt, is voor Tinkebell niet nieuw. Zo bundelde ze eerder de haatmails die ze kreeg nadat ze haar kat Pinkeltje eigenhandig tot handtas had verwerkt in het boek Dearest Tinkebell. Voor de film Save Our Children liet ze zich steriliseren. In de film spreekt ze zich uit over het dreigend fosfaattekort, op een overvolle aarde.

Flora Tata Metallica 16, Tinkebell Foto Tinkebell

Het startpunt voor het project in Wijk aan Zee is vergelijkbaar met een werk dat Tinkebell in het Japanse Fukushima maakte, al is de uitkomst anders. In eerste instantie reisde Tinkebell naar Fukushima om te laten zien wat de radioactieve straling aanricht in het gebied sinds de kernramp. Eenmaal daar, vertelt Tinkebell, ontdekte ze dat er niemand ziek was geworden van de mogelijke stralingen, laat staan was gestorven.

Flora Tata Metallica 35, Tinkebell Foto Tinkebell

Tinkebell: „Er zijn 160.000 mensen in Fukushima geëvacueerd om ze te beschermen tegen de straling in het gebied. Door die evacuatie en door de angst voor de straling zijn mensen zo gestresst geraakt dat er meer dan 2.000 mensen zijn overleden aan stress. In Wijk aan Zee is het tegenovergestelde aan de hand. De gevolgen van de uitstoot worden ontzettend gebagatelliseerd. Het enige wat er eigenlijk gebeurd is, is dat de speeltoestellen worden schoongepoetst door Tata Steel. Ondertussen gaan mensen dood aan kanker.”

Het is die tegenstelling die Tinkebell interesseert. Ze vraagt zich dan ook af wat de stress of angst met bewoners van vervuilde gebieden doet in verhouding tot de concrete gevolgen van die vervuiling.

Met Flora Tata Metallica hoopt Tinkebell verandering te brengen in het IJmond-gebied. „Ik weet dat het haast ridicuul kan klinken, als ik zeg: ik ben de wereld aan het redden, maar dat hangt ook van je perceptie af. Wat mij betreft kan je het illustreren met het gooien van een sneeuwbal. Het is een kwestie van goed werpen en dan wordt die sneeuwbal groter. In theorie kun je in je eentje de wereld redden door die sneeuwbal zo te werpen dat iedereen meedoet, of mee gaat doen.”

Hoe langer je naar de doeken kijkt, des te meer het contrast tussen het zwart en het wit je doet gruwelen. Het zwart is wat de omwoners van Tata Steel inademen. De boodschap is duidelijk. Of de sneeuwbal nu ook gaat rollen, is slechts een kwestie van afwachten.

Wat moet je deze week zien, horen of luisteren? Onze redacteuren recenseren en tippen

Heeft u een tip over dit onderwerp, ziet u een spelfout of feitelijke onjuistheid? We stellen het zeer op prijs als u ons daarover een bericht stuurt. U kunt ons ook anoniem een tip geven.