Filip Balcaen, een van de weinige miljardairs in Vlaanderen, heeft een unieke kijk op de wereldeconomie dankzij zijn zetel in tapijtreus Mohawk, een Fortune 500-bedrijf. Een gesprek over het klimaat, de gele hesjes, de zoetstof stevia en Elon Musk. 'Een ondernemer creëert banen, en ze verbeteren de wereld.'

Strakke lijnen in luxe marmer. Abstracte kunst aan de muur. De Gentse hoofdzetel van Baltisse, het familiale investeringsfonds van captain of industry Filip Balcaen (59), oogt als een architectonisch pareltje. 'Het is dan ook geen typisch bedrijfskantoor', zegt hij. 'Het is de thuisbasis van een family office, en dat mag wat meer stijl en persoonlijkheid hebben.'

Sinds de discrete West-Vlaming in relatief korte tijd twee keer langs de kassa kwam - in 2004 met de verkoop van het tapijtbedrijf Balta aan het investeringsfonds Doughty Hanson voor 600 miljoen euro en in 2015 met de overname van de vinylgroep IVC door de Amerikaanse vloer dekking van groep Mohawk voor 1 miljard euro - hij bleek een ambitieuze en eigenzinnige investeerder die niet onder de kerktoren bleef steken.

Hij investeerde niet alleen zijn vermogen in winkelvastgoed, kantoren en bejaardentehuizen, maar pompte ook miljoenen in Origis Energy, een ontwikkelaar van zonneparken in Europa en de VS, in Stevia One, een Peruaanse producent van de zoetstof stevia, en in openbare verhandelde bedrijven. Zo trad Balcaen in 2016 toe tot de Belgisch-Nederlandse geneesmiddelenleverancier Fagron met de investeringsgroep Waterland en een aantal ondernemers, waaronder Marc Coucke. En met zijn belang van 2,5 procent in Mohawk is hij de op één na grootste particuliere aandeelhouder van de Amerikaanse tapijtgigant, na de familie van voorzitter en CEO Jeffrey Lorberbaum.

"Jeff en ik zijn vrienden", zegt Balcaen over zijn relatie met de 63-jarige Mohawk-oprichter. Hij noemde het feit dat hij de enige Belg is die het Fortune 500-bedrijf leidt - dankzij zijn bestuurszetel - ooit een 'troostprijs'. Maar het blijkt een onmiskenbare troef te zijn. Samen met drie andere Belgen - Paul De Cock (CEO van de divisie Noord-Amerika), Bernard Thiers (Rest of the World) en Jan Vergote, die alle vinylactiviteiten overziet - stippelt hij de koers uit van een wereldwijde miljardenindustrie .

Filip Balcaen: 'Wat denk je? Dat is bijna een retorische vraag. De industriële natuurlijk. Met Baltisse zijn we actief in vastgoed en in private equity (niet-beursgenoteerde ondernemingen, red.). Ik hou het meest van de industriële bestanden in de laatste. De operationele kant ervan spreekt me nog steeds het meest aan.'

Balcaen: 'Ja, als je ouder wordt, moet je het de anderen laten doen, nietwaar?' 

Balcaen: 'Ik geniet ervan als ik me weer in de operationele zaken kan storten. Zoals een verkoopteam uitdagen over de markt. Dat gebeurde onlangs bij een bedrijf van Pentahold (het fonds waarin hij samen met ondernemers als Philippe Vlerick (KBC, UCO) en Theo Roussis (Ravago, KBC), red.) investeert. Er was een probleem, waarvoor geen onmiddellijke oplossing was, met veel twijfel in de raad van bestuur. Ik stapte in de auto en sprak met de ontwikkelaars en verkopers. Door zelf het veld in te gaan en elkaar persoonlijk te ontmoeten, is het makkelijker om de juiste vragen te stellen en eerlijke antwoorden te krijgen. Natuurlijk komt er een beetje subjectiviteit bij kijken: je moet het kaf van het koren kunnen scheiden. Maar we zijn oud en wijs genoeg om daar doorheen te kijken, denk ik.” (lacht)

Balcaen: 'Ja, met Origis hebben we al meer dan 100 zonne-energieparken gebouwd, goed voor een vermogen van meer dan 600 megawatt, in een snel evoluerende en complexe markt. De zonnepanelen kopen we vooral in het Verre Oosten, sluiten ze aan, zoeken een koper voor de lange termijn en zodra alles operationeel is, verkopen we. Een soort projectontwikkeling dus.'

Balcaen: 'Dat is niets nieuws voor mij. Vijf jaar geleden heb ik met het vinylbedrijf IVC drie windturbines geïnstalleerd, goed voor een derde van het jaarlijkse energieverbruik van onze fabrieken. Het achterliggende idee was om duurzame tegels te maken die volledig recyclebaar zijn. Het project is in de jaren 2011-2012 volwassen geworden en is nu in volle gang. Het is essentieel dat we milieubewuster worden. Dat schept overigens ook zakelijke kansen.'

Balcaen: 'Mijn twee zoons rijden allebei hybride auto's. Het zijn moderne jongeren die milieubewuster zijn dan ik, en zeker veel meer dan mijn vader en grootvader. In die tijd waren mensen gewoon niet bezig met het milieu. Gelukkig is dat nu het geval. Ik zeg 'ja' tegen milieubewustzijn, maar zonder het economische aspect uit het oog te verliezen. En dat is vaak het probleem bij de jongere generatie. Het is goed en mooi om te zeggen dat de wereld helemaal groen moet zijn, maar de voorstellen die op tafel komen moeten ook betaalbaar en haalbaar zijn voor de samenleving. En ik denk dat mensen daar te weinig aandacht aan besteden.'

Balcaen: 'De een vind ik positief en de ander baart mij grote zorgen. Hoewel, die jonge jongens die elke donderdag spijbelen om de straat op te gaan, ik begrijp het niet. Dat ze dat op zaterdag doen, hè.'

Balcaen: 'Nou, dat ze zaterdag naar school gaan voor de gemiste doordeweekse dag. Omdat er veel misbruik van wordt gemaakt. We zijn niet van gisteren. Hoe dan ook, op zich wil de jeugd met dat protest een positief signaal afgeven en dat vind ik belangrijk. Ik kan geen genoeg krijgen van die gele hesjes. Dat is een groep mensen die ontevreden is over onze samenleving, hoewel volgens de meeste economen de koopkracht in Europa de afgelopen jaren is toegenomen.'

Balcaen: 'Ik ga die cijfers niet betwisten, maar ik denk dat er andere oplossingen zijn om armoede uit te bannen. Zoals het heroriënteren en opleiden van mensen, zelfs het verplichten van bepaalde trainingen en omscholingen. Zoals ze dat in Noord-Europa doen. Dat brengt me bij een van mijn grootste frustraties in België: een derde van de mensen die zouden moeten werken, werkt niet. Wat dat betreft scoren we het slechtst van al onze buurlanden. In Zweden is dat amper 17 procent. Hoe is dat gebeurt? Daar hebben ze door omscholing minder begaafde of laagopgeleide mensen van de straat gehaald. Dat zou de focus moeten zijn in Europa.'

Balcaen: 'De fabriek draait sinds het najaar. Het kostte veel tijd om het productieproces op gang te krijgen. Een aantal klanten was hierover teleurgesteld. Maar nu loopt alles zoals het hoort en brengen we het product op de markt. 2019 wordt het jaar van de doorbraak.'

Balcaen: 'Er zijn tientallen gesprekken gaande met spelers in de frisdrankindustrie, waaronder enkele grote namen die experimenteren met de zoetstof. Vandaag zijn we nog niet klaar om een ​​caloriearme frisdrank te maken op basis van stevia. Maar dat blijft ons uiteindelijke doel.'

Balcaen: 'Ik gooi niet snel de handdoek in de ring. En misschien had de familie Saverys andere prioriteiten. Onthoud dat dit nogal een experimentele oefening is. In de fabriek werken ongeveer 120 mensen. Als je de steviatelers meetelt, hebben we het over ruim 600 medewerkers. Wij bezitten de plantages, vooral in Peru, en breiden nu uit over heel Zuid-Amerika. Dat is vrij uitgebreid. Maar obesitas is wereldwijd een van de grootste volksgezondheidsproblemen. Stevia is een goede manier om dat probleem aan te pakken. Er is dus een markt voor.'

Balcaen: 'Ja, en met dezelfde geografische reikwijdte. In die zin dat het helemaal opnieuw is begonnen en dat we Europees marktleider zijn geworden. Hoewel ik als kleine aandeelhouder bij Stevia One ben gekomen, bezit ik nu de meerderheid van de aandelen.'

Balcaen: 'Nee, dat zijn geen kleintjes. Ze inspireren ons.' (lacht) 

Balcaen: (aarzelt) 'Baltair is een klein bedrijf met een privévliegtuig waarmee ik tijdwinst maak. Ik zou het erg op prijs stellen als je daar niet al te veel aandacht aan zou besteden... Een privévliegtuig voor zakelijk gebruik, dat is een zekere luxe die je jezelf gunt.'

Balcaen: 'Veel vermogende ondernemers hebben moeite met publieke zichtbaarheid. Verhalen over een privévliegtuig helpen niet veel. Ik heb duizenden banen gecreëerd, misschien 10.000, maar je kunt het nog steeds met volledige discretie doen. Mensen hoeven niet te weten wie de ondernemer is, die banen zeggen genoeg. Ik heb ook niet de hele wereld nodig om te zeggen: 'Die Balcaen, hij is een fantastische vent'. Als mijn vrouw er zo over denkt, is dat genoeg.' (lacht)

Balcaen: 'Veel. Ik geloofde echt in dat bedrijf en vooral in de mensen daar. Dat is altijd het belangrijkste. Alleen al door een sterk team te vormen, kun je geweldige resultaten behalen in een moeilijke sector. Kijk naar Balta toen. Ik was echt teleurgesteld en verrast dat een professioneel team als EQT zoveel geld bood. Het was een waanzinnige prijs, veel meer dan de 250 miljoen euro die in de kranten stond.'

Balcaen: 'Desotec zuivert afvalwater, gassen en lucht op basis van actieve kool, een zeer poreus materiaal. Dat is een groeimarkt. Daarnaast maakt zuivering deel uit van de 'opex', de exploitatiekosten van een bedrijf. Het wordt niet gezien als een kapitaaluitgaven (capex). Hierdoor letten klanten minder op de kostprijs. Er is dus prijskracht, de factuur kan eenvoudig worden verhoogd. Zo'n bedrijf kan je duur verkopen. En EQT heeft dat gezien. Maar ik troost me met het feit dat ik ook in EQT heb geïnvesteerd en dus een klein deel van Desotec bezit.' (lacht)

Balcaen: 'Absoluut. De goede kansen liggen vaak in de grote bedrijven, die te groot zijn voor Baltisse. Dan is het fijn dat je dat samen met een andere speler kunt doen.'

Balcaen: 'We hebben echter contact met de partijen die je daar noemt. Het kan voor EQT bijvoorbeeld een meerwaarde zijn als het samen kan werken met een speler als Baltisse aan een Belgisch dossier, omdat we de lokale arbeidsmarkt, de overheid en de klanten kennen.'

Balcaen: 'Vloerbekleding is een heel stabiele sector. Niet zo cyclisch. Het meeste is een vervangingsmarkt. In tijden van crisis cocoonen mensen meer en zijn ze meer bezig met de inrichting van hun huis en tuin. Je gaat geen nieuwe auto kopen. Nieuwbouw en vervanging houden elkaar zo in balans. Tapijt verliest over de hele wereld terrein, harde vloeren winnen aan populariteit. En binnen de harde vloeren is vooral vinyl in opkomst.'

Balcaen: 'Ja, en dat doet pijn. Ik heb twee keer geprobeerd het bedrijf terug te kopen, maar dat mislukte telkens vanwege de te hoge prijs van de verkopende partij. De eerste keer in 2009 met de Britse private equity-speler Doughty Hanson, de tweede keer in 2017 met het Texaanse Lone Star, net voordat Balta naar de beurs ging. Het ging naar de beurs voor 13 euro, een geweldige prijs. Dat bleek achteraf het geval. Het staat nu op 3 euro per aandeel.'

Balcaen: 'Het kan nog wat verder gaan. Het maakt nog steeds winst. Balta heeft twee divisies die het niet zo slecht doen: de karpetten en de tapijttegels voor kantoren en hotels. Maar het lijdt onder een slechte kamerbrede tapijtmarkt en vooral een torenhoge schuldenberg, waardoor er weinig te investeren is. En het aandeel is nog steeds niet echt goedkoop, vrees ik.' 

Balcaen: 'Digitalisering is vooruitgang: het maakt productieprocessen slimmer, minder arbeidsintensief en betrouwbaarder. Maar dat wordt een proces van blijvende verbetering in plaats van een kwantumsprong.'

Balcaen: 'Ik geloof liever in kleinere, decentrale productie-eenheden die verspreid liggen, maar die via een digitale backoffice met elkaar verbonden zijn. En vlakbij de lokale markten. Ik begrijp niets van het bouwen van een megafabriek in de woestijn. Dat neemt niet weg dat ik Elon Musk een fantastische en zeer creatieve man vind. Hij wil de wereld veranderen, sterker nog, hij wil naar Mars. Ik blijf liever met mijn voeten op de grond. Te veel verstoring brengt ook veel risico's met zich mee. Musk inspireert, maar als we allemaal zo ondernemers waren, zouden de banken grote problemen hebben met hun kredietwaardigheid.'

Balcaen: 'Een ondernemer creëert banen, die de wereld verbeteren. En dat moeten we natuurlijk wel op een duurzame en ecologische manier doen. Maar elektrische auto's ontwikkelen zonder al te veel zekerheid dat ik er ooit geld mee ga verdienen is mij een brug te ver. De rekening moet kloppen, ook de aangifte.'

Balcaen: 'Ik vaar nog steeds wedstrijden, zo'n drie keer per jaar. De laatste was twee weken geleden, in het Caribisch gebied. Er staat daar goede wind en mooi weer, dat is fijn. Maar ik doe het minder dan voorheen. Je moet een balans vinden tussen prestatie en plezier, tussen werk en ontspanning.'

Balcaen: 'Af en toe, één keer per jaar, ga ik nog een ritje maken met vrienden. Ik heb een BMW GS. Maar ook elektromotoren spreken mij aan. Ik kan niet wachten. Het acceleratievermogen lijkt aardig, maar de batterij gaat niet lang genoeg mee. Ik ben geen caféchauffeur. Ik geniet van de sportieve uitdaging om zelf te cruisen, door heel Europa en in de bergen.”

Balcaen: 'Nee, nee. Ik blijf sportief. Ik zwem elke ochtend 700 meter. Als er water in de buurt is, natuurlijk, maar ik zoek hotels met een zwembad. Mensen kijken me dan raar aan als ik van tevoren uit het zwembad kom om te weten hoeveel lengtes ik moet zwemmen. Maar daar trek ik me niets van aan.'