Nieuwe gebouwen en ontwerpen zorgen voor een slimmere, mooiere en gezondere werkomgeving

De manier waarop mensen werken is al een tijd aan het veranderen. We hebben computers en e-mail, wat voor veel beroepen betekent dat ze tegenwoordig overal kunnen worden uitgevoerd. Maar de coronacrisis heeft alles in een stroomversnelling gebracht. We werken meer dan ooit thuis en de verwachting is dat dit ook na de lockdowns deels zo zal blijven.

Bedrijven hebben gemerkt dat het kan: werknemers werken gewoon door, ook als de baas niet op hun lip zit. Daarbij hebben bedrijven ingezien hoe kwetsbaar ze zijn met hun langetermijncontracten voor hoge kantoorhuren. Dat de verdeling van thuis en op kantoor werken na de crisis anders wordt, lijkt dus bijna onontkoombaar. Professor Prithwiraj Choudhury, gespecialiseerd in toekomstige manieren van werken, schreef er in Harvard Business Review het artikel ‘Our Work-from-Anywhere Future’ over. Volgens hem gaan we een hybride vorm tegemoet. Dat houdt in dat we bijvoorbeeld twee dagen thuis aan de slag gaan en drie dagen op kantoor.

Grotendeels thuis blijven werken lijkt niet aan de orde. We hebben namelijk ook de nadelen daarvan ervaren, van de vervaagde scheiding tussen werk en privé tot aan de stijve nek die je overhoudt aan het werken aan de keukentafel. ‘In het begin van de crisis vonden veel mensen het thuis werken heel fijn, maar na een langdurige periode zijn velen van hen daarvan teruggekomen,’ vertelt Anette Timmer, Marketing Director Workplace, Hospitality & Leisure van vloerenspecialist Tarkett, die onder de naam The Great Indoors research deed naar werkplekken in de toekomst. ‘Uit ons onderzoek blijkt dat het percentage mensen dat door de vervaagde scheiding tussen werk en privé thuis meer stress ervaart dan op kantoor, is verdubbeld ten opzichte van de situatie voor corona. Ook zegt 81 procent dat hij of zij zich het productiefst voelt op kantoor.’ De kans is dus groot dat we, zodra de situatie het weer toelaat, graag terugkeren naar kantoor. Maar hoe zal die werkplek eruitzien? We bespreken de belangrijkste veranderingen.

Een van de zaken die voor corona al speelden, is de hang naar flexibiliteit. Bedrijven willen niet meer vastzitten aan logge kantoren die niet zijn aan te passen aan een nieuwe situatie. Wanneer bijvoorbeeld na de lockdowns de ene dag meer mensen op kantoor zullen werken dan de andere, zijn vaste plekken niet ideaal. Alleen hebben anonieme flexwerkplekken aan grote werktafels hun beste tijd wel gehad. Dat merkt ook Remi Versteeg van Beyond Space, een ontwerpbureau dat verantwoordelijk is voor het kantoor van Sony Music Entertainment, kinderwagenmerk Joolz en het nieuwe kantoor van Rijkswaterstaat in Haarlem.

‘Veel kantoren die vandaag de dag worden ontworpen lijken een tegenreactie op de kantoortuin, een grote ruimte waar grote groepen mensen tegelijk werken,’ zegt Versteeg. ‘Mensen zijn toe aan een kantoor met minder prikkels, alleen is teruggaan naar cellenkantoren ook niet per se de oplossing. Daarom ontwikkelden wij bijvoorbeeld voor databedrijf Workrate het Space Grid, een driedimensionaal grid-systeem dat verdiepingen in verschillende ruimtes onderverdeelt. Zo creëer je een open systeem dat toch uit verschillende compartimenten, een soort dorpen, bestaat. Een ander voordeel van zo’n systeem is de flexibiliteit. Zo kun je een dicht kantoor ombouwen naar een grotere meeting room indien dat nodig is.’

Flexibiliteit is erg belangrijk, vindt ook Geoffrey Timmer, architect en partner bij Hollandse Nieuwe, een bureau dat kantoren voor bedrijven als Adidas, Schiphol en Philips ontwerpt. ‘Vooral een instant en slimmere flexibiliteit vinden mensen heel fijn: een ruimte die met één beweging, bijvoorbeeld het dichtdoen van een gordijn, van functie kan veranderen.’ Ook is volgens hem verscheidenheid hét antwoord op de veranderende behoeftes van de werknemer. ‘De monofunctionele ruimtes zijn definitief voorbij. We gaan toe naar een tijd waarin het kantoorlandschap diverser wordt. Als wij een opdracht aannemen, gaan we op stage bij een bedrijf, zoals wij dat noemen. We observeren dagenlang het gedrag van de werknemers en richten dan het kantoor in met verschillende ruimtes. Voor elk type persoon binnen het bedrijf en voor elke taak een aparte ruimte. Zo zijn er vergaderruimtes, focus rooms, open werkplekken, half- open werkplekken, eenpersoonskamers en ga zo maar door. Ook krijgen ruimtes in het gezamenlijke domein een dubbele rol. De bedrijfskantine bijvoorbeeld, die wordt ook buiten de lunchtijden actief gebruikt.’

In de toekomst zal de functie van het kantoor veranderen. ‘Over het algemeen zien we dat mensen het meer als een ontmoetingsplek gaan gebruiken. En andere taken waarvoor meer focus is vereist, thuis zullen verrichten,’ stelt Timmer. ‘Het zogeheten activity-based working.’ We merken het aan het ontwerp van veel nieuwe kantoren waarin open werkplekken nog altijd een grote rol spelen. Die plekken zijn echter anders dan de massale kantoortuin van weleer, waarin te veel mensen tegelijkertijd zaten te overleggen of bellen. De gemeen- schappelijke ruimtes zijn in de toekomst stukken kleiner of bestaan uit eilanden die worden afgescheiden met wanden of planten, om toch een gevoel van privacy te creëren. Zoals gezegd is er nog altijd duidelijk een behoefte aan minder prikkels om zodoende meer gefocust te kunnen werken, ook op kantoor. Voor bedrijven die geen budget hebben om hun kantoor grondig onder handen te nemen, is er kantoormeubilair dat is aangepast aan de behoefte van werk- nemers om zich terug te trekken. Een voor- beeld is de Buddy Hub van Busetti Garuti Redaelli, een bank met een hoog paneel dat er geheel omheen loopt, zodat geluid geab- sorbeerd wordt en je afgezonderd kunt werken. Of de ‘bubbles’ in het recent geopende kantoor van accessoiremerk Loqi in Berlijn, ontworpen door Studio Aisslinger. In dit pand kunnen werknemers in huisjes met ramen ongestoord bellen. Op die manier blijven de gemeenschappelijke ruimtes vrij van te veel ruis.

Kantoren hebben in de toekomst een bijkomende functie: ze zijn er ook om een community te verbinden. ‘Bedrijven krijgen in de gaten dat een kantoor meer is dan een werkplek,’ vertelt Remi Versteeg van Beyond Space. ‘Het is een uithangbord, een fysiek visitekaartje. Als een merk een mooi kantoor heeft, zal dit automatisch bijdragen aan het imago. Mensen willen door een tof kantoor graag bij dat ene bedrijf werken en onderdeel zijn van die community.’ Een goed voorbeeld is het recent geopende Bureau in het Design District in London, ontworpen door Roz Barr, dat zichzelf een ‘members club for creatives’ noemt. In de strak ingerichte ruimtes staan meubels van Hay en van ontwerpers als Philippe Malouin en Richard Lampert. Ook werkte Barr met Kvadrat aan het ontwikkelen van vilten panelen voor een prettige akoestiek.

Nog zo’n trend die al voor covid ontstond en in de toekomst alleen maar belangrijker wordt: het kantoor dat niet aanvoelt als een kantoor. Veel nieuwe kantoren ogen niet als een werkplek, maar eerder als een sfeervolle hotellobby of filmdecor. Zoals het tijdloze, warm ingerichte pand van technologie- en designbedrijf Work & Co in Kopenhagen en de pastelkleurige ruimtes van co-working space Cabinette in Valencia. In dit laatste, door Masquespacio ingerichte gebouw, lijkt de sixtiesfilm Playtime van Jacques Tati tot leven te zijn gekomen.

Dichter bij huis zijn er de panden voor co-working van het Belgische Fosbury & Sons. ‘Wij zeggen altijd: een kantoor moet een plek zijn waar je wilt zijn. Onze locaties hebben daarom meer weg van een hotel dan van een kantoor,’ vertelt co-CEO Eveline Rigouts. ‘Heel lang hebben mensen andere standaarden gehad voor hun kantoor. Ze wilden een sfeervolle woonomgeving, maar vonden hun kantoor minder belangrijk. Wij denken dat die tijd wel voorbij is.’ Zeker wanneer we weer meer tijd op kantoor gaan doorbrengen, zal de overgang minder heftig zijn als een werkplek minder steriel oogt.

Een ander voorbeeld is Venu in Amsterdam, waar mensen een dag of een dagdeel kunnen werken zonder vast te zitten aan een abon nement. ‘Veel mensen willen een werkplek die geen kantoor is, maar ze willen ook niet thuis werken,’ zegt medeoprichter Yulia Nikitina. ‘Voorheen zaten de koffietenten vol met zzp’ers, maar steeds meer cafés kregen een no-laptop policy en ze zijn bovendien al een lange tijd dicht. Venu heeft de pluspunten van een koffiebar, zoals goede koffie en de achtergrondgeluiden die sommigen gek genoeg nodig hebben om beter te werken. Maar wel in een omgeving die stukken comfortabeler en sfeervoller is.’

Ook voor de coronacrisis waren comfort en gezondheid een groeiend thema op de werkvloer. Nu is het voor velen nog belangrijker geworden om fit en mentaal weerbaar te zijn. Ook werkgevers hebben door dat de gezondheid van werknemers van groot belang is. Uit het onderzoek The Great Indoors van Tarkett blijkt dat goede luchtkwaliteit onontbeerlijk is voor een gezonde werkomgeving. Tarkett heeft dan ook de tapijttegel voor kantoren Desso AirMaster op de markt gebracht, die acht keer beter fijnstof vasthoudt dan standaard tapijt. Daardoor verbetert de luchtkwaliteit in kantoren aanzienlijk.

In het co-working-kantoor Paddington Works in Londen zit zelfs een circulatiesysteem met een antivirusfilter en wordt er 25 procent meer frisse lucht het gebouw ingeblazen dan gewoonlijk. Daarnaast heeft het pand een systeem dat het licht aanpast aan het menselijke bioritme. Onderzoek toont aan dat elektrisch licht het ritme kan beïnvloeden. Zo zorgt blootstelling aan blauw licht van schermen ervoor dat de productie van het hormoon melatonine niet optimaal is, waardoor je minder goed in slaap komt.

Een ander exemplarisch voorbeeld huist aan de Amsterdamse Zuidas: kantoorgebouw The Edge van Deloitte, ontworpen door PLP Architecture. Na de oplevering in 2014 kreeg het pand het predicaat ‘duurzaamste kantoorgebouw ter wereld’ van BREEAM, een certificeringsmethode voor duurzame gebouwen. Een van de redenen is dat het gebouw dankzij ingenieuze zonnepanelen en andere innovaties meer energie levert dan het gebruikt. Als het op een gezond en aangenaam binnenklimaat aankomt, is het kantoorgebouw buitengewoon ‘smart’. Sensoren in de lichtpanelen geven de exacte temperatuur en luchtvochtigheid door. Werknemers kunnen via een speciale app de temperatuur in verschillende ruimtes aanpassen en naarmate er meer mensen in een ruimte zijn, gaat de thermostaat vanzelf omlaag.

Het zijn echter niet alleen de technologische ontwikkelingen die een kantoorgebouw comfortabeler of gezonder maken. Uit onderzoek van de Wageningen Universiteit blijkt dat planten zorgen voor een hogere luchtvochtigheid, leiden tot een positievere gemoedstoestand én tot minder ziekteverzuim.

Kojimachi Terrace, een kantoorgebouw ontworpen door het Japanse bureau Nendo, is een voorbeeld van een pand waarin groen een grote plek inneemt. Dwars door alle verdiepingen groeit een boom en door het hele pand zijn grote planten geplaatst. Wat de focus op gezondheid betreft, zullen bedrijven in de toekomst ook vaker gyms, yoga- en meditatieruimtes in hun kantoorpanden integreren. In het hoofdkantoor van Google in San Francisco bevinden zich maar liefst vijf meditatieruimtes. Elke kamer biedt licht en geluiden die een meditatief effect teweegbrengen.

Het mag duidelijk zijn: het kantoor verandert in rap tempo. In de toekomst valt er beter te werken dan ooit. Dankzij werkplekken die zijn afgestemd op specifieke behoeftes. Dankzij een fraaie inrichting en een communitygevoel. Dankzij een focus op gezondheid. Terugkeren naar de werkplek kan weleens een heel aangename ervaring worden. Lang leve het kantoor.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk in ELLE Decoration. De nieuwe ELLE Decoration ligt nu in de winkel met als thema Ch-ch-ch-changes! ben je meteen goed voorbereid op wat er dit jaar komen gaat. In het Trenddossier lees je namelijk alles over de trends en designers-to-watch in 2022. Ook vind je in dit nummer de mooiste én handigste interieuroplossingen voor thuiswerkers, smart home-snufjes voor een digitale boost van je huis en designers die de mooiste dingen maken van afvalmateriaal. Door de geïllustreerde cover van Leonie Bos is het ook nog eens een bewaarnummer geworden. Hebben dus.

BESTEL DE NIEUWSTE ELLE DECORATION HIER